پاسخ به شبهه:
حضرت علی مردی را دید که با عجله نماز میخوانـد. شـلاقی بـر او زد . مـرد نمـاز بعـدی را
آرام خواند. حضرت گفت: «کدام نماز بهتر بود؟» مرد گفت: «نماز اولی بهتر بـود، چـون در
آنجا ترس از خدا داشتم و در دومی از تازیانۀ تو میترسیدم.»


پاسخ:


این داستان در هیچ یک از منابع معتبر شیعی، ذکر نشده
و فقط در چند منبع از اهل تسنن آمده است.
قدیمی ترین منبعی، که این نقل در آن ذکر شده، گویا کتاب
“ربیع الابرار و نصوص الاخبار”
از تالیفات علامه محمود بن عمر زمخشری (467_538 ق) از مفسران و متکلمان مشهور اسلامی است، که گفته اند حنفی بوده است، اما در این کتاب، قرائتی بر تشیع و گرایش او به خاندان پیامبر (ص) وجود دارد.
این اثر از جمله جنگ های ادبی شمرده می شود، که مالامال از فواید تاریخی، ادبی و اخلاقی و شامل لطایف فراوان است. [1]

روایت مورد اشاره در این کتاب، بدون ذکر سند و به این شکل آمده است
“خفف أعرابی صلاته فقام إلیه علی رضی اللّه عنه بالدرّة و قال أعدها، فلما فرغ قال: أ هذه خیر أم الأولى؟ق ال: بل الأولى، قال: لم؟ قال: لأن الأولى صلیتها للّه عز و جل، و هذه فرقا من الدرة. فضحک علی.” [2]
مردی عرب، نمازی سبک و سر و دست شکسته به جا آورد. حضرت علی (ع) تازیانه به دست و با حالت تشر به او فرمود: نماز را دوباره بخوان. و چون خواند فرمود: اکنون بگو این نماز بهتر بود یا نماز اولی؟ عرب پاسخ داد: اولی. حضرت پرسید: چرا اولی؟ جواب داد: برای اینکه نماز اول را به خاطر خدا خواندم، اما این نماز را از ترس تازیانه.
پس حضرت از پاسخ او به خنده افتاد.

نویسندگان این نقل طنزگونه، به نکات اخلاقی آن توجه داشته اند و بر فرض صحت آن، تاکید ناقلان روی اهمیت “نیت درست در اعمال” و انجام کارها بر اساس “رضای خداوند متعال” بوده است، چنانکه مرد عرب حکایت، به آن اشاره کرده است و خنده ی حضرت نیز، می تواند تاییدی بر سخن وی بوده باشد.
همچنانکه در روایت مشهوری از امیرالمومنین (ع) داریم که
«عبادت از روی ترس (جهنم) را، (عباده العبید) عبادت بردگان و عبادت از روی شکر و سپاس خدا را، (عباده الاحرار) عبادت آزادگان دانسته اند». [3]

و از آن حضرت روایت است که “بافضیلت ترین کارها، آن است که تنها برای رضای خدا باشد". [4]

بنابراین،علاوه بر صحت عمل، باید نیت عمل نیز صحیح و از روی خلوص و شکرگزاری باشد، به ویژه در نماز! که بارزترین نمونه ی شکرگزاری بندگان از باری تعالی است.

از طرفی دیگر، بسیار تاکید و توصیه شده است که،عبادت و نماز باید با آرامش، حضور قلب و بدون کم و کاستی باشد و روشن است، نمازی که با عجله و شتابزدگی اقامه شود، اگرچه باطل نیست اما، خیری نیز در آن نخواهد بود.
پیامبر اسلام (ص) فرموده اند 1
“یک رکعت نماز کسی که متوجه خدا باشد، بهتر از هزار رکعت کسی است که از یاد خدا غافل باشد". [5]

در روایتی نیز امیرالمومنین (ع)«شخصی را که عادت به سریع خواندن نماز داشته، به کلاغی تشبیه کرده اند که به سرعت از زمین دانه می چیند». [6]

بنابرین صحت این حکایت، مورد تردید است و هدف ناقلان از ذکر آن، توجه مخاطبان به نکات اخلاقی و رفتاری در عبادت بوده است.

پی نوشت ها
1️⃣علیرضا ذکاوتی قراگوزلو، زمخشری و ربیع الابرار، نشریه ی آیینه ی پژوهش، ش 9
2️⃣ربیع الابرار زمخشری، ج 2، ص 275
3️⃣نهج البلاغه، حکمت 237
4️⃣غررالحکم، 2958
5️⃣نهج الفصاحه، ص 350، حدیث 1674
6️⃣وسائل الشیعه، ج 3، ص 24