متن شبهه

چاپهای متفاوت قرآن 

 آیا می‌دانستید که در حال حاضر مسلمانان دنیا دارای هفت چاپ متفاوت از قران هستند و از هفت قران با اعراب و نقطه گذاری متفاوت استفاده میکنند؟ ( معرفی کتاب)

➖مقدمه:
بسیاری از مسلمانان فکر میکنند فقط یک قران بدون اختلاف در جهان وجود دارد و تمام قران های چاپ شده فعلی همه کاملا مثل هم هستند، اکثر مسلمانان فکر میکنند قران فعلی همان قرانی است که پیامبر گفته یا عثمان مکتوب کرده است و هیچ اختلافی نمیتوان میان قرانهای مختلف موجود یافت ……..
(خلاصه ای از متن شبهه)

و اما
 پاسخ شبهه 

با توجه به 14 قرائتی که از قرآن موجود است چه دلیلی بر عدم تحریف قرآن داریم؟

همگي قرائت هاي هفتگانه (که با توجه به اين که هر يک از اين قرائت ها به دو طريق و با کمی تفاوت نقل شده و از اين رو نويسنده آنها را به چهارده رسانده است) يا دهگانه به نظر عده اي از عالمان اسلام از اهل سنت به تواتر نقل شده و حجت اند ولي همه عالمان شيعه و بسياري از عالمان اهل سنت معتقدند اين قرائت ها متواتر و فراوان از رسول خدا نقل نشده اند بلکه بعضي از آنها اجتهاد خود قاريان بوده است و تنها قرائت هايي حجت اند که به نقل متواتر و فراوان به دست ما رسيده باشند (1) که قرائت حفص از عاصم این گونه است و از این رو در جهلن اسلام مقبولیت تقریبا عمومی یافته است.
مطلب مهمي که بايد دقت شود اين که قران به نقل متواتر به ما رسيده و متواتر بودن آيات قرآن با متواتر بودن يا نبودن قرائت ها ربطي به هم ندارد و هيچ منعي ندارد که قرآن متواتر باشد ولي قرائت ها متواتر نباشند زيرا قرآن بر قلب پيامبر نازل شد و پيامبر آن را بر مردم تلاوت کرد و نويسندگان متعدد که تعدادي از جانب پيامبر وظيفه داشتند و تعداد فراوان ديگر به اراده و عشق و علاقه خود به نوشتن آياتي که از رسول خدا مي شنيدند، همت گماشتند و با آن رسم الخط ابتدايي آنچه مي شنيدند، مي نوشتند. بنا بر اين ممکن است همه مسلمانان بر وجود کلمه اي در قرآن اتفاق نظر داشته باشند ولي در نحوه خواندن آن با هم اختلاف اندک داشته باشند همچنان که همه بر اصل اشعار متنبي، شاعر معروف عرب، اتفاق دارند ولي در بعض الفاظ اختلاف دارند. (2)
چيزي که مطلب را آسان مي کند اين که اختلاف قرائت ها اولا محدود است و اين تفاوت ها در اصل معنا تفاوت ايجاد نمي کند مانند چيزي که امروز به عنوان اختلاف نسخه ها در غالب کتاب ها وجود دارد.
نکته دیگر این که در جهان اسلام با اين که از نظر بعض عالمان، قرائت هاي هفتگانه متواترند، ولي خوشبختانه( و چه بسا به اراده خدا که در پس پرده، حافظ قرآن است) جهان اسلام تقريبا بر قرآن به روايت حفص از عاصم اتفاق کرده و اين قرائت چاپ و نشر يافته و فقط در کشور هاي اسلامي آفريقا قرآن به روايت ورش از نافع چاپ شده و نشر يافته و بقيه قرائت ها متروک شده است و اين نشان مي دهد که با وجود همه اختلاف هاي عميق عقيدتي و فقهي که در مذاهب اسلامي هست ، در مورد قرآن و حتي در مورد قرائت معتبر آن با هم وحدت دارند.
اين که شماره آيات سوره ها اختلاف داشته باشد و بعضي بسم الله را در هر سوره يک آيه شمرده و بعضي آن را جزو آيه اول بشمارند در نتيجه تعداد آيات يک عدد تفاوت يابد، آيا دليل بر تحريف قرآن است؟
آيا کسی مي تواند سوره اي از قرآن به یکی از قرائت ها ارائه دهد که عباراتي در حد مثلا يک سطر بيشتر از قرآئت های دیگر داشته باشد. اگر چنين چيزي ارائه داد، آن گاه مي تواند تحريف قرآن و وجود قرآن هاي مختلف را ثابت کند.
در رسم الخط ابتدايي عربي، نقطه و علامات اعجام(حرکت و سکون و تشديد و…) وجود نداشت و حروف با و تا و ثا و… شبهات زيادي به هم داشتند با اين وجود اين حروف علامت هاي مشخصه داشتند و با همه شباهت ها در همه قرآن فقط موارد محدودي اشتباه حروف براي تلاوت کنندگان پيش آمده و براي اين که اين اشتباهات گسترده نشود، به ابداع نقطه و حرکت ها و علامت ها همت گماشتند تا کمترين تغيير در اثر گذر زمان در قرآن حاصل شود.
کسي هم نگفته که حضرت علي ابداع کننده نقطه در رسم الخط عربي است بلکه ايشان ابداع کننده علم نحو است.

ادامه پاسخ 

برای روشن تر شدن مطلب با آوردن چند مورد از اختلاف قرائت ها که حاصل اختلاف نسخه هاي قرآني است که توسط افراد مختلف در زمان پيامبر نگاشته شد يا حاصل اختلاف قرائت و لهجه است که در افراد قبايل مختلف عرب وجود داشت( مثل اختلاف لهجه ها در شهر هاي يک کشور) نشان می دهیم که این اختلاف ها به تحریف و تفاوت معنا و تعداد منجر نمی شود:
مثال نخست: سوره مريم (19) آيه 19
قرائت حفص :قال أنما أنا رسول ربك إليك لأهب لك غلاماً زكياً.
قرائت ورش :قال أنما أنا رسول ربك إليك ليهب لك غلاماً زكياً.
قرائت ديگر: قال أنما أنا رسول ربك إليك أمرني أن أهب لك غلاماً زكياً

مثال دوم : سوره مريم 19 آيه 25
قرائت حفص: وهزي إليك بجزع النخلة تُساقط عليك رطباً جنيا
قرائت اعمش: وهزي إليك بجزع النخلة يسّاقط عليك رطباً جنيا
قرائت ابوناهيک: وهزي إليك بجزع النخلة تسقط عليك رطباً جنيا
کتاب الاعراب از نحاس: وهزي إليك بجزع النخلة نٌساقِط عليك رطباً جنيا
قرائت مسروق: وهزي إليك بجزع النخلة يُساقِط عليك رطباً جنيا
قرائت ابوحي: وهزي إليك بجزع النخلة تَسقُط عليك رطباً جنيا
قرائت ابو الاسمال: وهزي إليك بجزع النخلة يُسقط عليك رطباً جنيا
مثال سوم: سوره مريم 19 آيه 26
قرائت حفص: فكلي وأشربي وقري عينا فاما ترين من البشر أحد فقولي أني نذرت للرحمن صوماً فلن أكلم اليوم أنسياً
قرائت زيد بن علي :فكلي وأشربي وقري عينا فاما ترين من البشر أحد فقولي أني نذرت للرحمن صياماً فلن أكلم اليوم أنسيا
قرائت عبد الله بن مسعود: فكلي وأشربي وقري عينا فاما ترين من البشر أحد فقولي أني نذرت للرحمن صمتاً فلن أكلم اليوم أنسياً
قرائت ابي بن کعب: فكلي وأشربي وقري عينا فاما ترين من البشر أحد فقولي أني نذرت للرحمن صوماً صمتاً فلن أكلم اليوم أنسياً
قرائت انس بن مالک: فكلي وأشربي وقري عينا فاما ترين من البشر أحد فقولي أني نذرت للرحمن صوماً وصمتاً فلن أكلم اليوم أنسياً
در اين سه مورد توجه کنيد و منصفانه بگوييد آيا جز تفاوت اندک لفظي در معناي کلی و پیام اين عبارات تفاوتي حاصل شده است؟
آيا اين اندازه اختلاف قرائت مشکلي ايجاد مي کند و وحيانيت قرآن را خدشه دار مي سازد؟ غالب اين اختلاف قرائت ها نتيجه اين است که در صدر اسلام که رسول خدا آيات را تلاوت مي فرمود، گاهي براي توضيح و رفع اجمال و اشتباه، کلمه اي تفسيري در وسط آن نقل مي کرد يا نويسنده از خودش و براي اين که بعدا هنگام خواندن اين آيه منظور اصلي را متوجه شود، کلمه اي توضيحي اضافه مي کرد و بعدا کساني که به اين نسخه ها دست يافتند اين عبارات هاي کوتاه تفسيري را از خود وحي تصور کردند و بسياري از اختلاف قرائت ها از اينجا ناشي شد.
خوشبختانه صحابه پيامبر زود متوجه اين نقطه نفوذ شدند و زمان عثمان از روي نسخه اي که در زمان خليفه اول جمع آوري شده بود، چند نسخه تکثير کردند و نسخه هاي ديگر که افراد براي خود نوشته بودند و در لابلاي آنها کلمات تفسيري بود که ممکن بود بعد ها از وحي تصور شود، جمع آوري و معدوم شد.
خلاصه آن كه اين که خود اين اختلاف قرائت ها که به طور کامل ثبت و ضبط شده ، نشانه اهميت فوق العاده قرآن در نگاه مسلمانان و زير ذره بين بودن آن است تا دست تحريف از آن دور باشد.
پی نوشت ها:
1. خویی، البیان، ص 149.
2. همان.